Solidair Melchersfonds weer actueel
Tekst: Sjoerd Kemeling
Sociale groepsvakanties
Nu maakt de stichting vakanties mogelijk voor kinderen uit eenoudergezinnen, uit gezinnen die te maken hebben met langdurige werkloosheid en kinderen van statushouders. De stichting, het G.W. Melchersfonds, is in de jaren vijftig opgericht als solidariteitsfonds voor oudere, minder draagkrachtige leden. Zo konden die ‘ouden van dagen’ ook een weekje per jaar met vakantie.
Geen effectengescharrel
Naamgever G.W. Melchers (1869-1952) was de eerste dominee die toetrad tot de SDAP. Hij werd propagandist voor die partij in Friesland en was zelfs een periode kamerlid. In 1904 was Melchers vol geestdrift betrokken bij de oprichting van De Centrale Arbeiders Verzekerings- en Depositobank en tot 1947 zelfs voorzitter van de Raad van Commissarissen. SDAP-voorman Jelle Troelstra was aanvankelijk fel tegenstander van dit initiatief: ‘Geen kapitalistisch gedoe, geen effectengescharrel in onze gelederen’.
Een standpunt dat werd bijgesteld toen in de jaren twintig de Centrale steeds beter draaide en met veel financiële steun de sociaal democratische arbeidersbeweging versterkte. Ook onze organisatie, vaak kampend met geldgebrek, werd jarenlang gesteund. Daarbij kwam het goed uit dat Melchers vanaf de oprichting in 1924 tot 1940 zitting had in het Centraal Bestuur van het IvAO. Formeel niet als vertegenwoordiger van de Centrale. De lijnen waren wel lekker kort.
Op het IvAO-congres van 1953 deed de toenmalig penningmeester, A.H.G. van Arkel, op gloedvolle wijze een beroep op de solidariteit van de leden en vroeg de jongere generatie om, als bewijs van hun dankbaarheid, de ouden van dagen een gratis vakantie aan te bieden. Hij had gemerkt dat die oude garde geluidloos uit het gezichtsveld verdween. Hoe anders is dit nu.
Zegeltjesactie
De ouderen waren inmiddels op een leeftijd gekomen dat zij niet meer in het arbeidsproces waren opgenomen en een vakantie gewoon niet meer konden betalen. De woorden van Van Arkel werden met donderend applaus beantwoord. Nog datzelfde jaar startte een zegeltjesactie. De ‘sectiehoofden’ boden de 5-cents-zegeltjes aan. Leden droegen daarmee op vrijwillige basis hun centjes bij.
Om de zaak te bespoedigen schonk De Centrale Arbeiders Verzekeringsbank ten gevolge van haar 50-jarig bestaan ons het grondkapitaal fl 4000,- , zodat nog hetzelfde jaar de eerste groep ‘bejaarden’, op vakantie kon naar natuurvriendenhuis Morgenrood.
Als bewijs van erkentelijkheid werd aanvankelijk voorgesteld het fonds te noemen naar de president directeur van de Centrale, Nehemia de Lieme. Als tweede keus en op aanraden van De Centrale kreeg het fonds dus de naam van de ‘rode’ dominee G.W. Melchers.
In de stichtingsacte van het fonds wordt bepaald dat één lid van het bestuur door De Centrale wordt aangewezen (zeker het geval tot eind jaren zeventig); in de praktijk de voorzitter. Na de startsubsidie werd in 1955 opnieuw een bedrag verstrekt om het Melchersfonds sterker te maken. Ook in later jaren liet de verzekeringsmaatschappij zich niet onbetuigd.
Van bejaarden naar senioren
In 1958 werd het besluit genomen de contributie 4 cent per maand te verhogen. Zo werd een bedelactie een afbetaling van een ereschuld aan de oudere generatie die geknokt had voor inmiddels vanzelfsprekende verworvenheden. Later, in 1971 droeg het Centraal Bestuur 4% van de contributie aan het Melchersfonds af, hetgeen later tot 3% werd teruggebracht en uiteindelijk verdween.
Bejaarden werden senioren, werden 50-plussers en kregen het steeds beter. Gratis werd een eigen bijdrage van 50%, en uiteindelijk 100%. Ontspannen vakantieweken met een bustocht werden actieve vakanties. Plezier in bewegen, samen van alles doen. Binnen en buiten. Zeilweken, wintersport, creatieve kampen en sociaal-culturele midweken met thema’s als ‘oud worden en fit blijven’, ‘ouderen en politiek’. Van uit solidariteit geboren activiteiten voor ‘bejaarden’ naar actief seniorenwerk. Voor en door ouderen. De G.W. Melchersstichting werd overbodig. Nu, met de nieuwe doelstelling, is er weer werk aan de winkel voor het Melchersfonds.
De Werkgroep Historie Nivon verzamelt materiaal uit het Nivon-verleden om voor de toekomst te bewaren.
Actueel
Socialegroepsvakantie.nl
Gezocht: Vrijwilligers voor de Sociale Groepsvakanties
Bronnen
H.C.M. Michielse: Socialistische vorming, 1980
Onbekend: Het G.W.Melchersfonds, punten voor een kleine toespraak, 1981
G.W. Borrie: Gerrit Willem Melchers, in Thoth nr.1, 1975
J. van Gerwen: De Centrale centraal, 1993
De Centrale 75 jaar, 1979
Biografisch woordenboek van Socialisme en Arbeidersbeweging
