Ontwikkeling is ook: uit je bubbel stappen

Nivon staat voor: Nederlands Instituut voor Volksontwikkeling en Natuurvriendenwerk. Na 95 jaar vinden mensen ons misschien oud, of niet meer relevant. Toch is natuurvriendenwerk relevanter dan ooit. Maar hoe zit dat dan met volksontwikkeling? Is dat nog van deze tijd? Ik denk van wel, ook al is de invulling ervan anders dan vroeger.

Toen ik zeven jaar oud was ontdekte ik het bos, de hei en de weilanden. Ik leerde dat de avonturen die ik buiten kon beleven veel groter waren dan die binnen mogelijk waren.

Toen ik acht jaar oud was speelden we soldaatje in de duinen. Ik leerde dat er geen verschil hoeft te zijn tussen jongens en meisjes en er zat plekken waren waar iedereen gewoon ‘kind’ was.

Op mijn negende kreeg ik vriendjes met andere achtergronden, uit verschillende milieus. Ik ontdekte dat het niet normaal is dat je ouders een eigen auto kunnen kopen of om een eigen slaapkamer te hebben thuis. Om op muziekles en sport te zitten.

Op mijn tiende leerde ik hoe waardevol het is om en er voor anderen te zijn. Soms deed je iets waar jij zelf niks aan had, maar wat voor een ander onbetaalbaar is.

Dit zijn voorbeelden van essentiële lessen die ik geleerd heb tijdens mijn jeugd binnen Nivon. Ze hebben mij gevormd tot wie ik ben. Dit zijn geen lessen die een juf mij leerde of mij verteld werden. Waarschijnlijk waren ze dan het ene oor in en het andere oor uit gegaan. Deze normen en waarden heb ik geleerd door op een laagdrempelige en veilige manier met ze geconfronteerd te worden. In een omgeving waar ik de ruimte kreeg mijn mening te vormen. En die lessen komen nog dagelijks. Nivon biedt een platform voor dit proces dat essentiëler is dan ooit.

Ontplooiingskansen

Een kleine sprong terug in de tijd: vanaf 1946 organiseerde het Instituut voor Arbeidersontwikkeling (IvAO), de voorloper van het huidige Nivon, in verschillende steden al arbeidersavondscholen. Het doel was om kader te kweken voor de partij en vakbond, maar ook het vergroten van ontplooiingskansen.

In november 1968 hield oud-IvAO-secretaris Kees Cabout een lange, ongezouten rede op een congres in Rotterdam. Cursussen binnen Nivon moesten leiden tot ‘bewustwording van allerlei verantwoordelijkheden in de samenleving’, moesten ‘de deelnemers betrekken bij de maatschappij’. Dan pas hadden ze ‘betekenis als werk van een socialistische organisatie’. Jongeren eisten meer dialoog en discussieerden over discriminatie, oorlog, vrede en communisme. Volksontwikkeling veranderde langzaam in vormingswerk. Nivon hielp hen bij het vinden van een identiteit en het ontwikkelen van standpunten.

Bubbel

Bevordering, beweging, bloei, ervaring, groei, ontplooiing, vooruitgang, vorming. Een aantal betekenissen en interpretaties van het woord ‘ontwikkeling’. Waar ontwikkelen we ons nu? In de huidige maatschappij is het makkelijk om in een bubbel te blijven leven. We ontwikkelen ons binnen de grenzen van dure universiteiten, groeien door de verhalen van onze vrienden, leren van de artikelen die het facebookalgoritme aan ons laat zien. De diversiteit is ver te zoeken. We lezen wat we kennen en wanneer iemand ons iets anders vertelt, nemen we dat niet serieus. Onze mening en kennis worden beïnvloed door onze omgeving. Maar die omgeving is steeds minder divers.

Een van de grote veranderingen in de tijd dat Nivon bestaat, is de verandering van informatieverschaffing. Waar vroeger de journalistiek diende als waakhond tussen politiek en publiek, is nu de publieke wens de drijvende kracht. Wat wil het publiek horen? Waar klikt het op? We krijgen maar een klein deel te zien van alle informatie out there. Wat betekent dat voor de toekomst? Krijgen we opnieuw te maken met verzuiling? Welke rol wil Nivon hierin spelen?

Een tweede verandering is die van politieke en maatschappelijke kloven. Vroeger kenden we de traditionele kloven: tussen religies, land en stad, baas en arbeider. De linkse en rechtse politiek is gebaseerd op arbeiders die geld uit werk halen en kapitalisten die geld uit bezit halen. Globalisering heeft geleid tot een nieuw systeem. Het zorgt voor nieuwe winnaars en nieuwe verliezers van het systeem. Mensen die last hebben van globalisering willen weer meer naar binnen gericht zijn.

Polarisatie

Wanneer je deze politieke en journalistieke veranderingen toepast in het huidige medialandschap, komt het negatieve effect van populistische burgerjournalistiek om de hoek kijken. Dat is eigenlijk een fancy woord voor informatievoorziening gebaseerd op de wens van de burger. Deze selectieve informatieblootstelling kan leiden tot meer polarisatie door de sterkere ideologische neiging van de selectieve informatie.

Iedereen kan filterloos een platform krijgen om zijn visie te verkondigen. De nieuwe media zorgen voor vrije communicatie en laten een tussenpersoon verdwijnen. We kunnen comfortabel in onze bubbel blijven en filteren op de meningen waar we het toch al mee eens zijn. Of die het makkelijkst zijn om te accepteren. Selectieve blootstelling.

Al deze veranderingen zorgen voor een grotere verantwoordelijkheid en relevantie van sociale organisaties. Zij kunnen een platform bieden om op laagdrempelige wijze bewuster te worden van maatschappelijke thema’s. En wat is nou een betere, laagdrempelige manier dan vrijetijdsbesteding? In een wereld waar men steeds meer in zijn eigen informatiebubbel blijft, zijn we relevanter dan ooit.

Dus, volksontwikkeling binnen Nivon gaat misschien niet meer over de ontwikkeling van de arbeider. Het gaat over de bewustwording van groene en sociale thema’s. Bij Nivon kunnen kinderen, tieners, jongeren, volwassenen en ja, zelfs grijze koppen, op een laagdrempelige manier bewust worden van deze belangrijke thema’s. En jeetje jongens, wat hebben we een toffe club. Blijf alsjeblieft lekker kritisch en lastig. Blijf buitenspelen en vies worden. Blijf vragen stellen en blijf nieuwsgierig naar elkaar. En laten wij hier met elkaar afspreken dat we dat platform blijven bieden. In welke snelle en enge maatschappelijke ontwikkelingen we ons ook gaan bevinden.

Ik geloof dat Nivon een essentiële rol kan vervullen in de bewustwording. Ik geloof dat Nivon dit vroeger deed, nog steeds doet en in de toekomst zal blijven doen. En dat moeten we koesteren.

Deze tekst is een ingekorte versie van de introductiespeech op de Koos Vorrinklezing van 1 mei 2019. De volledige speech is hier terug te kijken.

Tekst: Iris Vermaas