Engagement voor vrede en solidariteit

Sinds de invoering van onze actuele huisstijl komen onze traditionele broederschapshandjes er wat bekaaid van af. Betekent dat, dat daarmee ook de traditionele centrale waarden van onze beweging: solidariteit en engagement voor de vrede dreigen te verdampen?

Toen in juli 1914 de Eerste Wereldoorlog uitbrak bestond de Natuurvriendenbeweging krap 20 jaar. De beweging was toe al internationaal. Pas in het najaar 1914 riep de oorlogssituatie in het ledenblad Der Naturfreund een reactie op:

Natuurvrienden! In zorgelijke, grote tijden richten wij het woord tot jullie. Terwijl wij deze tekst in druk geven, strijden duizenden leden tegen de Russische barbaren en hun trawanten. In België 

in Frankrijk, in Servië en Rusland zetten zij hun leven in voor vaderland en cultuur. Velen zijn wellicht al bedekt door vreemde aarde, velen wacht nog de heldendood! Deze bloedige strijd tussen despotisme en humane beschaving mag onze grote en prachtige vereniging, die zo veel bijdraagt en zal bijdragen aan de veredeling van het werkende volk, niet kapot maken. 

De continuïteit van de vereniging werd eerder als zorgelijk ervaren nu veel actieve leden vanuit loopgraven vijandelijke arbeider-broeders bestookten.

In de actuele statuten van de Natuurvriendenbeweging is engagement voor de vrede wel degelijk een centraal motief. De Natuurvrienden zien zich als deel van de vredesbeweging. Op 14 maart 2022 veroordeelde de voorzitter van de Natuurvrienden Internationale de Russische invasie in de Oekraine met scherpe bewoordingen. Tegen de roep om de levering van zware wapens aan de Oekraine en om sterkere bewapening binnen de NATO pleit de NFI voor verhindering van militair escalatie: ´De militarisering van een conflict heeft in het verleden nooit een oplossing gebracht, in tegendeel het is olie op het vuur´. “De gewelddadige oorlog in de Oekraine is niet uitgebroken, omdat er te weinig in bewapening is geïnvesteerd. De oorlog is eerder uitgebroken, omdat de vredes- en ontspanningspolitiek sinds de val van het IJzeren Gordijn in 1989 niet is voortgezet. Nog in 2001 kreeg Putin in de Duitse Bondsdag een staande ovatie, toen hij zijn perspectief op een nieuw Europa schetste. De destijds uitgestoken handen werden alleen niet aangenomen, In plaats daarvan werd de westerse invloedsfeer steeds verder uitgebreid en de ideologische verharding van Putin leidde tot de actuele irrationele oorlog”.

NFI-voorzitter Manfred Pils besluit zijn verklaring in het voetspoor van Olof Palme met: “Vredespolitiek is niet te verenigen met verdere bewapening. Vredespolitiek is gericht op gedeelde veiligheid. Deze gedeelde veiligheid is niet alleen nodig voor de vrede, maar ook voor de overwinning van de klimaatcrisis en de sociale ongelijkheid”.

Het is kort voor Pasen. In Duitsland maken de Natuurvrienden zich op voor hun traditionele Paasmarsen voor de vrede.

Michael Müller, de voorzitter van de Duitse Natuurvrienden schrijft bij zijn oproep tot deelname aan de Paasmarsen:

De aanvalsoorlog van Rusland op de Oekraine dreigt ons terug te werpen naar de oude wereld van de bewapeningswedloop, waarin honderden miljarden dollars voor wapens verspild worden, die niemand durft in te zetten.

Ondertussen wordt de roep om ontwapening en vrede tijdens de traditionele Paasmarsen onder de actuele omstandigheden vanuit liberale hoek bestempeld als ´5^e colonne van Putin´. In wat voor tijden leven wij, waarin het wellicht naïeve engagement voor vrede en ontwapening bijna als vijandige daad wordt bestempeld.

Engagement voor de vrede is niet altijd een kernmotief van de Natuurvrienden geweest. Dat klonk althans niet door in de zorgelijke oorlogstaal van de Oostenrijkse Natuurvrienden in 1914.

Toen Joden in 1924 definitief niet meer werden toegelaten tot de berghutten van de Oostenrijkse Alpenvereniging, waarmee de Natuurvrienden samenwerkten, onthielden de Natuurvrienden zich van commentaar. “Het kan niet (onze) taak zijn handelingen van verenigingen uit het samenwerkingsverband te bekritiseren of te beoordelen”…”Voor politieke activiteiten hebben wij onze mooie vereniging nog nooit misbruikt.”

Nadat Italië de Oostenrijkse provincie Zuid-Tirol had geannexeerd, werd de Ifinger berghut daar in 1923 door de Italiaanse fascisten geconfisqueerd, terwijl de Natuurvriendenvereniging er werd verboden. Het bestuur in Wenen reageerde er vrij laconiek op:

“De Natuurvrienden verliezen een berghut en enkele afdelingen. De Natuurvrienden zullen ook het systeem Mussolini overleven, zoals zij al het een en ander overleefd hebben”. Er volgde geen protest uit Wenen. Ondertussen werd er in het ledenblad wel reclame gemaakt voor het verkeersbureau in Bozen (Zuid-Tirol). Meer aandacht was er voor het voornemen van de Nederlandse Arbeidersreisvereniging toe te treden tot de beweging.

Na Hitlers machtsovername in 1933 wist het Bestuur in Wenen niet meer te melden dan:

“In Duitsland staat onze vereniging voor een liquidatie, onze huizen zijn niet meer toegankelijk. Een deel van de huizen is door SS- en SA-lieden bezet. Het was ons tot dusverre niet mogelijk nadere informatie in te winnen”. Meer had het Bestuur niet te melden. Pas een jaar later verscheen er in het ledenblad een ingezonden bericht over de situatie in Duitsland wel met een duidelijk statement:

“Wie mens wil zijn… moet zich van het fascisme afwenden! Wij Natuurvrienden en met ons alle welwillende mensen strijden verder voor vrede en vrijheid!”. Het Bestuur onthield zich van commentaar.

Kort daarna werden na een staatsgreep in 1934 ook de Oostenrijkse Natuurvrienden verboden. Vooral de Tsjechen hebben veel gedaan om gevluchte Natuurvrienden op te vangen, voordat de beweging ook daar in 1938 werd verboden.

In Duitsland en Nederland leefde de vredesgedachte bij de Natuurvrienden sterker dan in Oostenrijk. Koos Vorrink en voorzitter Dr. H. Brugmans hielden druk bezochte lezingen in den lande over de vredesbeweging. Zij waren van mening, dat inzet voor de vrede een taak van de sociaaldemocratie was als massabeweging. Begin 1938 stelden de Nederlandse Natuurvrienden na de Kristalnacht 650 bedden beschikbaar voor buitenlandse Joodse kinderen, die via Nederland naar Engeland werden gezonden.

Na de zinloze Russische inval in de Oekraine is Europa opnieuw met een immense vluchtelingestroom geconfronteerd net als in 2011. Wij voelden ons destijds ten onrechte om diverse redenen minder betrokken.

Inmiddels hebben Duitsland zeker een tiental Natuurvriendenhuizen een kleine 100 slaapplaatsen voor vluchtelingen uit de Oekraine beschikbaar gesteld. Ook in het Vlaamse Natuurvriendenhuis in Essen worden momenteel Oekraïners opgevangen.

Het Centrale Bestuur van het Nivon had zich al positief uitgesproken over hulp aan Oekraine oorlogsvluchtelingen. De definitieve besluitvorming werd terecht overgelaten aan de lokale beheercommissies. Momenteel is een beperkt aan vluchtelingen uit de Oekraine in het Natuurvriendenhuis Morgenrood ondergebracht en ons huis in Hall is in overleg met de gemeente Brummen in zijn geheel voor maximaal een jaar voor 60 gasten uit de Oekraine beschikbaar gesteld.

Wij kunnen trots zijn op de mensen, die zich daarvoor hebben ingezet en die zich daarvoor gaan inzetten. Ze dragen daarmee uit, dat de handjes in ons logo nog steeds een kernwaarde vertegenwoordigen in onze vereniging.

Han Verschuur

19 april 2022