1 mei-lezing Kathalijne Buitenweg

Tekst: Paul van Tongeren, Foto: Iris Vermaas

Op 1 mei van dit jaar nam Kathalijne Buitenweg, Tweede Kamerlid voor Groen Links, het stokje van Jan Pronk over: zij hield de (tweede) 1 mei-lezing in het Koos Vorrinkhuis. Een veelzijdige, doorwrochte en ook tamelijk verrassende speech: ‘links’ zal groen en internationaal of helemaal niet zijn en daarom moet het zich veel indringender bemoeien met de ontwikkeling van de technologie.

Buitenweg, in haar jongere jaren actief lid van het Nivon, stelde in het natuurvriendenhuis in Lage Vuursche om te beginnen vast “dat in de afgelopen eeuw de zelfbeschikking van grote groepen enorm is toegenomen. In haar nieuwste essay, Macht en verbeelding, schrijft Femke Halsema dat de progressieve beweging erfgenaam is van die verandering. Van Nederland als open, tolerant en democratisch land. En dat we daar best trots op mogen zijn.”

Maar volgens Buitenweg is de emancipatie nog lang niet voltooid. Er is nog altijd geen sprake van gelijke zelfbeschikking voor ieder individuen dat komt, paradoxaal genoeg, doordat sommige groepenstructureel bevoordeeld dan wel achtergesteld zijn. Want nog steeds bepalen vooroordelen welke kansen mensen niet alleen krijgen maar ook welke ze kunnen pakken. En verder maakt het veel uit in welk nest je geboren bent. Kinderen van hoger opgeleiden bijvoorbeeld maken veel meer kans om zelf ook hoger opgeleid te worden.

Deze constateringen en waarschuwingen mogen gerekend worden tot de bekende thema’s van de progressieve beweging: van vakbonden, politieke partijen, feministen, van emancipatiegroepen van homo’s en andere seksuele minderheden en van mensen met een migratie-achtergrond. Hiermee trok Buitenweg de ontwikkelingen en opdrachten uit het verleden door naar heden en toekomst.

Groene technologie

Nieuw was het tweede deel van haar lezing, namelijk dat links een agenda moet uitwerken voor de toekomst van de technologische ontwikkeling. Om te beginnen moet die groen zijn: “Groene technologie is onmisbaar bij het voorkomen van rampzalige klimaatverandering, bij de omslag naar een duurzame voedselvoorziening en bij het vinden van alternatieven voor onze eenmalige, fossiele en slecht afbreekbare plastics.”  Maar de technologische ontwikkeling, zelfs als die goed is voor de aarde, is niet vanzelf in orde.

Bezorgd

Kathalijne Buitenweg is daarom bezorgd: “Over het feit dat de kloof tussen hoger en lager opgeleiden vergroot dreigt te worden door robotisering, over de ondermijning van de menselijke waardigheid als het straks zorgrobots zijn die ouderen helpen hun steunkousen aan te trekken, terwijl die verlangen naar menselijk contact. Bezorgdheid over de manipulatie van mensen en van onze democratie, als er geen goede regels komen voor het gebruik van big data en algoritmen.” Die laatste kennen we inmiddels allemaal, de ‘als dit, dan dat’-formules die voortkomen uit ons gedrag en daarmee ons gedrag beïnvloeden.

Het wordt dus tijd dat links zich intensiever met de toekomst van de technologie gaat bemoeien, aldus het Groenlinkse Tweede Kamerlid: “Als links laat zien dat het weet wat het wil, voorwaarden stelt, eisen formuleert, valt te voorkomen dat we de controle kwijtraken aan het grote bedrijfsleven. Hun macht is geen natuurverschijnsel.” Waarop Buitenweg haar belangrijkste agendapunten voor een progressief technologiebeleid lanceerde:

• Zeggenschap van werknemers, opdat de kwaliteit van hun werk verbetert en niet alleen het verdienmodel van de baas en van burgers opdat vernieuwingen de gemeenschap ten goede komen.
• Herverdeling van financiële lasten tussen kapitaal en arbeid, waarbij ze Bill Gates van Microsoft aanhaalde: “Als een menselijke werknemer nu voor bijvoorbeeld 50.000 dollar werk doet in een fabriek, wordt dat belast met inkomstenbelasting, sociale premies, enzovoort. Als een robot hetzelfde werk doet, zou die robot op een vergelijkbare manier belast moeten worden”. Zo niet, dan verschuiven de lasten steeds meer van kapitaal naar arbeid.
• Duurzaamheid. Nieuwe technologieën moeten een groenere wereld opleveren
• Privacy. Big datamoeten niet tot big brother leiden.
• Stimuleren van Europese sociale media en zoekmachines als alternatief voor de bestaande overheersing door Amerikaanse en Chinese bedrijven die vrijheid bedreigen.
• Verdediging van het recht op menselijk contact in tegenstelling tot alleen maar efficiënte zorgrobots
• Kiezen voor menselijke controle en transparantie van algoritmen. Ze kunnen nu al gebruikt worden voor het aanwijzen van zogeheten risicogroepen en dus voor meer overheidscontrole.
• Stimuleren van kritisch denken.

Waarop ze, samenvattend, haar speech afsloot: “Technologie is mensenwerk. We kunnen technologische ontwikkeling dus sturen, zeker als we waakzaam zijn voor haar onbedoelde effecten, als we blijven bijsturen. Maar om te kunnen sturen en bijsturen, moeten we weten waar we heen willen met technologie.” En daar moet links mee aan de gang.

De 1 mei-lezing wordt uitgegeven in de reeks “De Wilde Roos” van het Nivon. www.nivon.nl

Kathalijne Buitenweg.